Omdat ik nog maar eens in de twee weken in de NRC mag columneren heb ik vandaag voor u een gratis-tussendoor-column geschreven.
Ik weet nog niet of het bij deze ene op deze manier blijft; ik zit te broeden op een blog of een nieuwsbrief of een watdanook. In elk geval gebeurt er wat mij betreft genoeg in mijn Midden-Oosten om een nieuwe uitweg ervoor te zoeken.
Zoals de waterramp die zondag 10 september de Libische stad Derna overspoelde. Ik dacht eerst ook meteen aan het klimaat maar dat speelde bij nader inzien een ondergeschikte rol. Als die oude dammen bij Derna niet al jarenlang waren verwaarloosd én als de bevolking tijdig was geëvacueerd, dan schreef ik vandaag niet over Libië. En wie is daarvoor verantwoordelijk? Volgens mij een heel gezelschap: wijlen de Libische leider Moammar Gaddafi, het trio Sarkozy-Cameron-Obama dat hem in 2011 ten val bracht en de huidige heerser over Derna en de rest van Oost-Libië, veldmaarschalk Khalifa Haftar. Ik leg uit.
Libië is natuurlijk een chaos tegenwoordig, een mislukte staat, en ik lees hier en daar dat deze ramp onder Gaddafi nóóit zou zijn gebeurd. Hij was dan wel behoorlijk eigenzinnig met zijn Derde Internationale Theorie (naast kapitalisme en marxisme-leninisme) en zonder meer een keiharde onderdrukker, maar ook competent en modern, lees ik. Competent en modern?? Ja, vroeger-alles-beter. Ik herinner me iets anders: de verwaarlozing van de infrastructuur, met name in het oosten van het land waar islamitische oppositie actief was. Straf.
,,Ik steunde de democratische aspiraties van de Libische maatschappij”, schreef de Franse filosoof Bernard-Henri Lévy vorige maand in The Wall Street Journal. Hij was het die zijn president, Sarkozy, dreef - en die weer de Britse premier Cameron en de Amerikaanse president Obama - om zonder veel inzicht in de situatie maar met een behoorlijke afkeer van Gaddafi én een oogje op de Libische olie in te grijpen toen de opstanden van de Arabische lente waren overgeslagen. Officieel nota bene om de Libische bevolking te beschermen – op basis van de Responsibility to Protect, de internationale belofte (VN 2005) om genocides en dergelijke gruwelijkheden voortaan te voorkomen. Maar zonder enige nazorg in
de vorm van inzameling van overal slingerend wapentuig of ontmanteling van milities die tijdens de opstand waren opgestaan. Wat nou bescherming! De huidige chaos, dat wil zeggen twee regeringen met elk hun buitenlandse beschermers en zwaar gewapende strijdgroepen, is hun direct toe te schrijven.
Ten slotte Haftar, de baas van Oost-Libië. Net als Gaddafi wantrouwt hij Derna. Die islamitische oppositie tegen Gaddafi leidde in Derna later een tijdlang ook tot steun voor extremisten van Islamitische Staat. Haftar had tweeënhalf jaar belegering en oorlogsmisdrijven nodig om de stad uiteindelijk in 2018 onder zijn controle te krijgen. Toen de dammen het begaven vroeg volgens de nieuwswebsite Middle East Eye de burgemeester van Derna Haftars autoriteiten om evacuatie van de stad. Sommige bronnen melden dat Haftar dat had geweigerd. Om de stad te straffen?
Wie is het schuldigst aan de ramp van Derna? Wat mij betreft Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Amerika. Gaddafi is al twaalf jaar dood en ik geloof wel in Haftars betrokkenheid, maar die is vooralsnog onbewezen. Maar de Libische zooi, waarvan de ramp van Derna onderdeel is, is de zooi van Sarkozy en de zijnen. En ik ben extra streng omdat westerse leiders altijd de mond vol hebben van democratie en mensenrechten. Maar nooit leveren. Binnenkort kom ik hierop terug.