Turkije en Israël in Syrië, het kan heel makkelijk fout gaan

Gaat Turkije inderdaad een militaire basis of zelfs bases vestigen in Syrië? Dat zou wat zijn! Turkse media meldden het op 25 mei, na het alweer derde bezoek (februari, april en 24 mei) van de Syrische interimpresident Ahmed al-Sharaa aan Turkije.

Turkije is natuurlijk al sinds 2016 militair en civiel present in Syrië, maar niet verder dan de regio in handen van de Syrische oppositie in het noordwesten van het land. Een militair akkoord met het nieuwe bewind in Damascus zou de Turkse invloed in het buurland aanzienlijk versterken na de val van Bashar al-Assads regime afgelopen december. Assads Iraanse vrienden ingeruild voor Turkije: dat zou bepaald geen verbetering betekenen voor het andere Syrische buurland, Israël.

Niet alleen zijn relaties tussen Turkije en Israël zwaar verslechterd  sinds de Israëlische Gaza-oorlog, ook ontbreekt bij het Israëlische bewind elk vertrouwen in Sharaa, die immers als Abu Mohammed al-Jolani een bewezen jihadistisch verleden heeft. Vanuit dat wantrouwen heeft het Israëlische leger direct na Assads val het Zuid-Syrische grensgebied bezet en bombardeert het elke vermeende  gewapende dreiging in Syrië. Al meer dan 700 keer sinds Assads val (terwijl Israël  onder Assad naar believen Iraanse doelen aanviel).

,,Jihadistisch werktuig van Turkije”, zo heet Sharaa wel in (pro-)Israëlische media. Allebei niet helemaal waar. Ik kan natuurlijk niet in zijn ziel kijken, maar vóór zijn organisatie Hayat Tahrir al-Sham vanuit de rebellenregio Idlib de laatste aanval inzette op Assads regime was hij al een tijd bezig zijn extremistische mantel af te werpen. Wat Turkije betreft was HTS bepaald niet de geprefereerde oppositiegroep in Idlib; het Syrische Nationale Leger, SNA, had Ankara’s voorkeur en steun. Maar afgelopen najaar, op het moment supreme, vond Sharaa inderdaad Turkije aan zijn zijde.

Turkije was het eerste islamitische land dat Israël erkende, in 1949. Maar deze eeuw werd de onderlinge verhouding een stuk minder gezellig, met als een dieptepunt in 2010 de gewelddadige Israëlische onderschepping van het Turkse Mavi Marmara-hulpkonvooi, dat met 10.000 ton hulp aan boord de Israëlische blokkade van de Gazastrook (ook toen!) wilde doorbreken.  Sinds het begin van de Gaza-oorlog zijn de betrekkingen verder versomberd; zelfs de onderlinge handel die ten tijde van de Mavi Marmara nog gewoon doorging, is nu zo goed als stilgevallen.

Een maand van discussie in Azerbajdzjan (waarmee beide landen goed staan) heeft intussen een principeakkoord opgeleverd. Om de kans op nóg een gewapend conflict in de regio te verkleinen moet onder andere een ouderwetse hotline dienen.

Wat naast de Turkse opmars ook niet in het voordeel van Israël is: in Damascus werd 29 mei de Amerikaanse vlag gehesen boven de Amerikaanse ambassade in Damascus. Voor het eerst in dertien jaar. Dertien jaar is niet zo lang, maar de omstandigheden zijn wél totaal anders. Namelijk in 2012 de omstandigheden van Assads autoritaire bewind en de burgeroorlog, tegenover die in 2025 van einde oorlog en nieuw bewind. Plus verrassende Amerikaanse interesse, met dank aan de Saoedische kroonprins.

Nog maar kort geleden wilde president Trump Syrië in zijn sop laten gaar koken; te ingewikkeld en bovendien weinig te halen. Tegelijk pleitte een Israëllobby er in Washington voor om Syrië zwak en verdeeld te houden.  Waarschijnlijk niet zo moeilijk met al die gekrenkte dan wel angstige minderheden. Maar recentelijk heeft de Saoedische kroonprins het licht gezien van een stabiel – dus niet zwak en verdeeld – Syrië in het belang van zijn eigen enorme economische projecten.  En Trump houdt van prins Mohammed bin Salman (en diens biljoenen). Dus  ging de Amerikaanse president er vorige maand op bezoek in Riad mee akkoord om president Sharaa te ontmoeten én de vernietigende Amerikaanse sancties tegen Syrië in te trekken. ,,Oh, wat ik allemaal doe voor de kroonprins!”, riep Trump uit. ,,I like him a lot. I like him too much”. Sharaa kon ook door de beugel: ,,young, attractive guy. Tough guy. Strong past. Very strong past. Fighter.”  Die Trump.

Terug naar de Turkse bases.  Trump houdt óók van de Turkse president Erdogan, dus hij gaat hem niet dwars zitten. De Israëlische premier Netanyahu staat duidelijk een stuk lager op Trumps vriendenlijst.  Israël heeft alweer een rode lijn getrokken, namelijk ten aanzien van bases in de omgeving van Palmyra.  Ik vermoed dat alles wat Turkije zou kunnen gebruiken inmiddels bij die Israëlische aanvallen is verwoest.

Syrische bronnen melden dat geit en kool voorlopig worden gespaard: nieuwe bases komen alleen in het noorden van Syrië. In een latere fase is een grotere luchtmachtbasis gepland bij Palmyra, een vroegere Syrische basis die inderdaad al door Israël is gebombardeerd. Turkije en Israël in Syrië, het kan heel makkelijk fout gaan.