Egypte moet Alaa Abdel Fattah meteen en onvoorwaardelijk vrijlaten zodra hij over drie dagen zijn onrechtvaardige gevangenisstraf heeft uitgezeten. Dat eiste Amnesty International op 26 september 2024, en het is duidelijk dat de mensenrechtenorganisatie voor dovemansoren had gesproken, anders was ik in januari 2025 hier niet weer over de Egyptisch-Britse blogger en politiek activist begonnen. Weer, want ik wijdde in mei 2022 al mijn NRC-column aan hem.
De autoriteiten besloten in strijd met de wet geen rekening te houden met het voorarrest waarin hij sinds september 2019 werd vastgehouden; hij blijft tot september 2027 gevangen. Als hij dan al vrijkomt.
Abdel Fattah (43) werd al onder wijlen president Mubarak als politieke blogger bekend - over mensenrechten en democratie - en in 2006 een tijdje vastgezet. Hij werd een symbool van de opstand die Mubarak in februari 2011 het presidentschap kostte. Maar hij ervoer aan den lijve - voortdurend in en uit de gevangenis wegens ongeoorloofd politiek protest en zo - dat de situatie er door Mubaraks val niets beter op werd. Niet onder president Morsi en zijn Moslimbroederschap en zeker niet sinds 2013 onder Sisi en het leger. In december 2021 veroordeelde een staatsveiligheidshof hem tot vijf jaar gevangenis op beschuldiging van ,,het verspreiden van vals nieuws dat de veiligheid ondermijnt”. Concreet: een retweet van een bericht over schendingen van mensenrechten in Egyptische gevangenissen.
In een opiniestuk in The New York Times van 11 november haalt de Egyptische schrijver Ahmed Naji een warme herinnering op aan het welkomstgeschenk dat medegevangene Alaa hem in februari 2016 liet bezorgen bij zijn (Naji’s) entree in de Tora-gevangenis in Kairo. Pakjes sigaretten, blauwe en witte T-shirts, thee en suiker. Naji was zojuist tot twee jaar cel veroordeeld wegens wat de autoriteiten beschouwden als obsceniteiten - seks en drugs - in zijn boek Het Nut van het Leven.
Naji schrijft hoe hij Alaa in 2005 ontmoette bij de presidentsverkiezingen waarvan iedereen wist dat ze door Mubarak zouden worden gewonnen ook al deed met name Amerika alsof democratie in het spel was. Alaa’s doel was de politiek uit de handen van de politici in de handen van het volk te krijgen. Hij was computerprogrammeur, het internet rukte net op en hij was ervan overtuigd dat dit in het voordeel was van directe democratie en de invloed zou verminderen van de oppervlakkige representatieve democratie, aldus Naji.
Dus niet. Naji deelde in 2016 een tijdlang Alaa’s cel. ,,Hij leerde me hoe te leven in waardigheid en verzet”. Hij las de kranten, keek staatstv en hield cijfers bij ,,omdat hoezeer de nieuwsmedia ook logen, die cijfers toch fragmenten van de waarheid vertegenwoordigden”. Naji kwam in december 2016 vervroegd vrij en leeft nu in ballingschap in Amerika, waar hij in 2023 Rotten Evidence: Reading and Writing in an Egyptian Prison publiceerde.
Temidden van de gewelddadige Israëlische afrekeningen met Hamas in de Gazastrook, met Hezbollah in Libanon, en met iedereen die Israël dwarszit, is de zware politieke onderdrukking in Egypte geheel uit de internationale belangstelling en media verdwenen. Maar wie even googelt vindt alarmerende rapporten van mensenrechtenorganisaties en zelfs de Amerikaanse ambassade in Kairo over gedwongen verdwijningen, foltering, willekeurige of politieke doodslag (wat wil zeggen dat de arrestant per ongeluk wordt doodgeslagen of -gefolterd), oneerlijke processen en alles wat verder kan worden aangegrepen om vreedzame kritiek en oppositie te onderdrukken. De Amerikaanse regering heeft Sisi dit jaar niettemin een goed rapport gegeven door voor het eerst in jaren niet te korten op de jaarlijkse militaire hulp van 1,3 miljard dollar wegens mensenrechtenschendingen. Niet het rapport van haar eigen ambassade in Kairo gelezen zeker.
Alaa Abdel Fattah komt uit een gezin van politieke activisten. Zijn moeder, de eveneens Brits-Egyptische hoogleraar wiskunde Laila Soueif, heeft zojuist dag 100 van haar hongerstaking achter de rug om Britse regeringsdruk op Sisi af te dwingen .
Een selectie van Alaa Abdel Fattahs essays, sociale media-posten en interviews is in juli 2021 gepubliceerd onder de titel You Have Not Yet Been Defeated. Fascinerende lectuur. ,,Van mijn [in 2014 overleden] vader erfde ik een gevangeniscel en een droom”, schrijft hij.