Landen ten zuiden van de Middellandse Zee moeten van Europa de migratieroutes op slot gooien. Carolien Roelants ziet een structurelere oplossing.
Goed nieuws! Zo begin ik niet vaak, maar donderdag werden in Italiaanse wateren door reddingsschepen 294 mensen gered van zeven boten waarin ze Italië hoopten te bereiken. In de buurt van de Canarische eilanden nog eens 227 die op opblaasbare en andere nauwelijks nog drijvende boten op weg waren van West-Afrika naar vaste grond op Spaanse bodem. Intussen zullen er nog wel meer zijn gered, want het is in veel opzichten hoogseizoen. En aan debetkant maar dertig doden, woensdag, ook bij de Canarische Eilanden. Dat zijn er wel meer dan de vijf in hun duikbootje bij het wrak van de Titanic maar toch een stuk minder dan de vijfhonderd? zeshonderd? zevenhonderd? die een week eerder in de buurt van Griekenland ten onder gingen in het ruim van hun volgepakte oude vissersboot.
Het is natuurlijk minder goed nieuws bekeken vanuit het gezichtspunt van de Europese leiders die deals sluiten met collega’s aan de andere kant van de Middellandse Zee om de migratie- en vluchtroutes op slot te gooien. De collega van Turkije natuurlijk, en die van Libië, hoewel de vraag is of daar een akkoord is gesloten met een regering of met de bovenliggende criminele militie. Sisi’s Egypte kreeg eind vorig jaar 80 miljoen euro toegezegd om de grensbewaking te verbeteren en mensensmokkel tegen te gaan. Dat is maar een schijntje vergeleken met de bijna een miljard euro steun die Tunesiës Kais Saied recentelijk beloofd kreeg van zijn Europese bezoek, inclusief onze eigen Rutte. Maar dat is niet alleen voor zijn grensbewaking, maar ook bedoeld om zijn rampzalige economie op te krikken. „Ook willen we ervoor zorgen dat er een toekomst is voor jonge Tunesiërs in Tunesië, zodat zij niet de noodzaak voelen om die overtocht te maken”, zei Rutte na terugkeer.
Ja goedzo. Je kunt wel al die autocraten betalen om migranten en vluchtelingen tegen te houden. Maar die kunnen (of willen, ja, dat is een boosaardige gedachte mijnerzijds) toch niet die lucratieve mensensmokkelbusiness compleet smoren zolang er zo veel mensen het zo slecht hebben dat ze met alle overbekende risico’s van dien aan boord van zo’n eng bootje willen stappen.
Ik vraag me af, en hier komt mijn punt van vandaag, waarom er zo weinig wordt nagedacht over een oplossing voor Syrië. Relatief veel van de bootmensen zijn namelijk geen migranten, laat staan gelukszoekers, zoals mijn Twittercritici me toesnauwen, maar Syrische vluchtelingen. En logisch. Zes miljoen zijn sinds 2011 hun land ontvlucht voor oorlog en afschuwelijke mensenrechtenschendingen. Zo’n vijf miljoen van hen leven in Turkije, Jordanië en Libanon, waar de autoriteiten hen zo snel mogelijk kwijt willen en druk bezig zijn hen terug de grens over te duwen. Maar Syrië is erg verwoest en Amerikaanse en Europese sancties zijn uitdrukkelijk bedoeld om wederopbouw te verhinderen zolang Assad zich niet hervormt. Is hij niet van plan. Is het niet een idee om toch iets aan die sancties te gaan doen? Zodat die Syriërs ook naar hun land terug kúnnen?
En als we beginnen met een stukje verder te kijken dan een muur door de Middellandse Zee, moeten we ons dan niet zorgen maken over de klimaatcrisisdroogte in Iran, die hele gebieden onleefbaar maakt? Of, iets heel anders, over die zogeheten stabiele autocraat Sisi? Egypte is in de greep van een zware economische crisis, met ernstige geldontwaarding en stijgende voedselprijzen. Stelt u zich voor dat dat ontploft! 108 miljoen Egyptenaren op drift! Het is toch geen goednieuwscolumn geworden. Een versie van dit artikel verscheen ook in de nrc van 26 juni 2023.